Smeerwortel (Symphytum), plant van de maand maart

Categorieën: Boraginaceae | Vaste plant: hoge concentratie kalium

Mijn eerste kennismaking met deze plant was een grote cirkel met smurrie die in december van de plant overblijft. Maar dit restant maakte zodanig indruk dat ik me meteen afvroeg wat dit voor plant zou kunnen zijn.


In het voorjaar groeide de plant met enorme lancetachtige bladeren en blauwpaarse bloemen.



Even een stukje uit de Wikipedia

Smeerwortel (Symphytum) is een geslacht van planten in de ruwbladigenfamilie (Boraginaceae). Het geslacht bevat overblijvende planten, meestal kruiden, geen struiken of bomen. De kelk is tot een kwart of geheel ingesneden. De bladeren zijn langwerpig tot lancetvormig en afwisselend geplaatst.
In Nederland en België komt alleen de gewone smeerwortel (Symphytum officinale) voor, maar de ruwe smeerwortel (Symphytum asperum), een soort uit de Kaukasus, is hier en daar in Nederland ingeburgerd. Ook de kruising tussen deze beide Symphytum × uplandicum is soms te vinden.

Smeerwortel, is mijn plant van de maand omdat het overal voor gebruikt kan worden.
Wordt vaak gebruikt als medicijn bij het genezen van wonden

Ergens op internet las ik dat je het ook kan eten:

"jonge bladeren met mate eten": zegt iemand en elders vind ik een recept: "Smeerwortelbladeren moeten door een beslagje gehaald worden en dan gebakken worden. Het zou smaken op tonijn!?"

Maar elders wordt er gewaarschuwd, deze plant ook niet een enkele keer eten!!!

Als compost/voeding gebruikt iemand het:

om de veertien dagen een beetje plantengier toe (gewonnen uit 3/4den smeerwortel en 1/4de brandnetel. Ik werk het in bij overtrokken of regenachtig weer. Dat geeft zeer goede resultaten.

Ik ontdekte elders in onze tuin nog twee rozetten en plukte zelf dit najaar de rijke bladeren en legde het als mulch aan de voet van mijn twee zwakke kersenboompjes.

Het is een vaste plant en een enkel stukje van de wortel splitsen kun je de plant makkelijk vermenigvuldigen!!!

Nog een advies dat ik vond:

Gier maken
Een andere mogelijkheid is gebruiken als gier (in water doen en laten staan tot de planten weggerot zijn), samen met klassiekers als brandnetel (vooral voor stikstof, erg belangrijk voor plantengroei, maar ook voor kalium en zwavel en de spoorelementen ijzer, mangaan, calcium en silicium) en smeerwortel (hoge concentratie kalium). Stop de planten los of in een jute of stoffen zak in een vat of emmer. Neem nooit planten die bloeien of zaden hebben gevormd. Doe er water bij, liefst regenwater. Leg een stuk gaas of rooster op de opening, zodat er geen dieren bij kunnen. Het organisch materiaal begint na korte tijd te gisten. Er komt schuim op het vat en het stinkt behoorlijk. Enkele handenvol gesteentemeel erbij bindt een deel van de geur (en dus de ontsnappende stikstof). Je verbetert de gier door hem regelmatig om te roeren om er zuurstof in te brengen. Dat bevordert het ontbindingsproces en vermindert de stank. De gier is klaar voor gebruik als de kleur donker is en hij niet meer schuimt. Dat is doorgaans na twee weken. Om hem nog een tijdje te bewaren, doe je een deksel op het vat. Verdun voor gebruik de gier in een 1:10 oplossing met water, tot 1:20 als de gier oud is. Giet het het vooral onder komkommers, courgettes, kool, pompoen, tomaat en paprika, met 6-12 gieters per m2 per jaar bereik je optimaal effect, maar dit is veel werk -je kunt ook minder geven, bijvoorbeeld van mei-september een gieter per 2-3 weken. Een andere mogelijkheid is de gier direct op de bladeren verstuiven -overigens niet bij felle zon. Urine kan ook in een concentratie 1:20 gebruikt worden bij bovengenoemde planten, om stikstof toe te voegen.

smeerwortel verdient een plaatsje in de eregallerij!

De smeerwortelzalf die je kunt maken is supergoed voor kneuzungen en andere gesloten blessures. Ik heb eens een potje gekregen van een herboriste en dat helpt me super als ik weer eens rare fratsen met mn rug uit heb gehaald.

Een andere mogelijkheid is de gier direct op de bladeren verstuiven -overigens niet bij felle zon

dit doen ze overigens (in de biologische en bio-dynamische tuinbouw) alleen wanneer ze een plaag wilt bestrijden zoals luis.

De meeste gier werkt daar goed voor. Je kan natuurlijk gier maken van al het plantenmateriaal dat je tot je beschikking hebt (net als mulch), maar smeerwortel is een, wat ze een dynamic accumulator noemen, en bevat heel veel voedzame elementen waar andere planten baat bih hebben.

De bladeren zijn als compres op open wonden te binden. En zijn inderdaad gewoon eetbaar.
Althans gewoon, het is niet goed om het heel vaak te eten, neem het dus niet standaard in je dieet op. maar af en toe schijnt voedzaam te zijn. T trekt me niet heel erg die 'ruwbladigen', maar goed gekookt of door een beslagje is t wel lekker, dan is de harigheid er vanaf.

http://www.skepsis.nl/kruiden.html
Ik zou geen smeerwortel eten, zie link hierboven.
Het nadeel van internet is dat informatie vaak klakkeloos wordt over genomen zonder bronvermelding en dat achterhaalde informatie zo ook rond blijft zwerven.

Ik gebruik Allantoïne, wat in de wortel van smeerwortel zit, in zelfgemaakte crème. Of wat je op je huid smeert in je lichaam terecht komt daarover zijn de meningen verdeeld. Er zijn middelen die medisch gebruikt worden waardoor je huid doorlaatbaar wordt maar die zijn door ons niet te gebruiken. Dit zit ook niet in crèmes die je in de winkel koopt, maar zijn uitzonderingen in de medische wereld. Als je mening is dat wat je op je huid smeert in je lichaam komt dan zet ik mijn twijfels bij het gebruik van Allantoïne, door bovenstaande link. Voor alsnog gebruik ik het, in de dosis die aangeraden wordt, maar is dit op dan weet ik niet of ik dit weer bestel. Overigens koop ik pure, cosmetische kwaliteit, Allantoïne, niet van eigen oogst, wat natuurlijk wel leuker zou zijn.

Ik maak wel brandnetelzalf maar om zalf van smeerwortel te maken daar had ik nog niet aan gedacht. 'k Ben niet zo'n grote fan van zalf, is zo vet, en ik krijg de vlekken er in de was niet uit.

Sommige soorten kunnen flink woekeren misschien iets om mee rekening te houden als je een kleine tuin hebt.

Je kan plantengier op 2 manieren gebruiken. Als gewasbescherming. Volgens ecologisch handboek werken deze middelen matig of niet. Dan maak je er een thee van die je 24 uur later gebruikt. Smeerwortel staat niet bij die plantenlijst. Ik had vorig jaar in de druif een ziekte waarvan ik de naam alweer ben vergeten. Op het blad waren stukjes opgebold. Ik heb alle aangetaste bladeren verwijderd en de rest met thee van brandnetel en heermoes gespoten. Waarbij meteen mijn spuit verstopt zat... Ik had zo'n vernevel ding dat je op je rug draagt. Volgende keer zeef ik door een doek. In ieder geval bleef het toen weg, maar volgens mijn buurvrouw is die aantasting maar kort en gaat het altijd snel weg...

Je kan plantengier ook als bemesting gebruiken, dat stuk uit ecologisch handboek staat hierboven al. Hiervoor zijn brandenetels en Russische smeerwortel (vanwege de kalium) goed.

Een leuke plant voor de tuin dus. Vorig jaar heb ik bewust niets gedaan aan de paar die hier stonden en ik ben benieuwd of er nu meer komen.

Ja dat van die informatie die klakkeloos wordt overgenomen werkt natuurlijk twee kanten op.

Want ík ben wat skeptisch over het artikel waar je naar linkt, aangezien ze daar ook waarschuwen voor kamillethee (mensen die daar allergisch voor zijn reageren er slecht op...). De verhalen over mensen die dood vielen na het eten van een salade met smeerwortel lijken me een beetje wankel, en ik kan de bron niet controleren.
Die alkaloïden, de schadelijke stoffen in smeerwortel, schijnen voornamelijk in de wortel te zitten, minder in het blad. De schade die je oploopt is leverbeschadeging, om dat ineens op te lopen moet je wel zon lading ineens eten. Het wordt wel ALTIJD afgeraden om smeerwortel dagelijks of wekelijks te eten. Het is gelukkig geen heel aantrekkelijk plantje om vaak te eten. Wat mij betreft vooral interessant om eens in een wilde salade te verwerken, of inderdaad door het beslag te halen. Gewoon om eens uit te proberen. Of misschien een paar keer paar jaar. Er zitten bv wel weer stoffen die de vorming van kankercellen tegengaat.

Op het herborisme forum leggen ze uit dat je dus beter het blad kunt gebruiken voor zalf en tinctuur die voor inwendig gebruik is bedoeld. Het grootste risico loop je dus bij inwendig gebruik van prepraten, niet bij het eten van onverwerkt blad.

Een iets genuanceerder waarschuwing voor de bijwerkingen van smeerwortel bij inwendig gebruik vind je hier:
klik

Spoiler:

[url=http://www.herbasanitas.nl/Pyrrolizidine%20alkaloiden.htm]hier een vertaling[url] van een wetenschappelijk onderzoek naar de schadelijkheid van die smeerwortel.

De enkele gevallen die daar worden aangehaald hadden erg veel op. Een vrouw die smeerwortelthee kreeg voogeschreven en daar elke dag 10 koppen van heeft gedronken voor een bepaalde periode.

Oftewel, ik denk dat het leuk is om eens te proberen, als je wat bladeren ergens doorheen verwerkt lijkt me dat niets om je zorgen over te maken. Maar aangezien het niet heeeel erg lekker is (vind ik), het bovendien een hele hoop andere toepassingen heeft, en er ook nog eens bij (behoolijk) overmatig gebruik risicos aan kleven, geen vast onderdeel van een dieet.

Aan de andere kant drink ik bijvoorbeeld wel alcohol, en daar kun je ook behoorlijke leverbeschadigingen van oplopen. Een avondje doorzakken is denk ik schadelijker dan matig gebruik van smeerwortelblad een (paar) keer per jaar.

Maar goed, dat is hoe ik er tegenover sta, en ik ben geen wetenschapper...

Na het lezen van het skepsis-artikel vraag je je af hoe de mensheid er de voorbije duizenden jaren toch in geslaagd is om te overleven met al die gevaarlijke planten om zich heen. Een relativerend (en wetenschappelijk onderbouwd) artikel vind je hier. Er blijken slechts 4 gevallen van vergiftiging bekend en alle 4 komen ze uit de VS, gevallen waar sprake is van een extreem gebruik van Symphytum in geconcentreerde vorm, pillen en/of thee, en dan soms nog in combinatie met medicijnen.
Toch interessant is dat blijkbaar de variëteit uplandicum hogere concentraties heeft van een schadelijker alkaloid. Dus enkel de inheemse smeerwortel gebruiken en je vooral geen zorgen maken. Terwijl ik dit schrijf eet ik van m'n zak paprikachips, ik vraag me af wat dàt met m'n lever doet...
Groet
Marc

Linder schreef:Ja dat van die informatie die klakkeloos wordt overgenomen werkt natuurlijk twee kanten op.

Absoluut dat maakt het voor mij in ieder geval lastig om alles zomaar aan te nemen.
Ik lees dus graag informatie van meerdere kanten (en had mij al eens in smeerwortel verdiept) en bij twijfel begin ik ergens niet aan, zeker niet als ik dat heel goed zou kunnen missen.
In dit geval kies ik ervoor om geen smeerwortel te eten.

De mensen werden vroeger ook niet zo oud als nu

Er blijven genoeg leuke functies van smeerwortel over.

Ik las hier http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/57118-geneeskrachtige-kruiden-bij-overbelaste-spieren.html dat de wortel niet gegeten moet worden, en dat alleen de wortel geneeskrachtig is. Terwijl elders staat dat je de bladeren goed kunt gebruiken op wonden en kneuzingen. Tja, tegenovergestelde info.

Ik heb net een handjevol jonge smeerwortel bladeren gegeten. Ik had ze 3 minuten gekookt (water werd een beetje groen). De structuur werd een beetje snotterig, en ik vond ze smakeloos.

Ik heb nu wel een geirriteerde keel. Dus misschien te kort gekookt om de haartjes kapot te maken?

"Na het lezen van het skepsis-artikel vraag je je af hoe de mensheid er de voorbije duizenden jaren toch in geslaagd is om te overleven met al die gevaarlijke planten om zich heen."

Ik denk dat de mens vroeger, en dus heel heel lang geleden, intuïtief wist wat goed voor hem was en wat niet. Net zoals de dieren. Enkel als er niks anders voor handen is eten die iets wat ze niet kennen. Een paard in de wei zal, als er lange tijd geen gras meer is, van de giftige taxushaag sabbelen/eten.

Ik heb wel eens gehoord dat vroeger, dus weer heel heel lang geleden, de mens zijn menu samenstelde vanuit 8.000 verschillende eetbare plantensoorten(bron onbekend(sic)). Als gevarieerd(en altijd seizoensgebonden) eten gezond is dan aten die oude belgen of oude hollanders dus zeker gezond.

ik heb de bladeren 10 minuten gekookt. geen last meer van de haartjes, maar lekkerder wordt het er zeker niet op.

Mijn echtgenote zegt wel eens dat 'vergeten groenten' vergeten zijn omdat ze gewoon niet lekker zijn.

hmmm, bij mij valt smeerwortel niet echt onder de vergeten groenten, eerder een wilde eetbare plant.

veel wilde eetbare planten vindt ik inderdaad vooral in aanmerking komen om te eten als er een keer een crisis is, ofzo.

vergeten groenten daarentegen vind ik meestal superlekker, denk aan pastinaak, chioggia bietjes, snijbiet, aardpeer, patientie, eeuwige moes, meiraapjes etc. etc.

de stichting oerakker heeft nog veel meer van dat soort 'vergeten' voedsel...

Persoonlijk vind ik smeerwortel ook niet de meest lekkere wilde groente. De geneeskrachtige stoffen zitten hem met name in de wortel, wat vaak het geval is. Het is een goede plant voor uitwendig gebruik en gier. Inwendig gebruik zou ik inderdaad vanwege de alkaloïde afraden. Voor bladluizen kan ook een mengsel van water en sambal gebruikt worden. (1tl / liter)

De pillenindustrie is niet te vertrouwen en veel dokters/instellingen worden door hun met behulp van giften en bonussen gesteund, waardoor ik persoonlijk heel skeptisch tegenover de reguliere geneeskunde staat. Daarnaast zijn de meeste mensen te ver verwijdert van moeder natuur, om te realiseren dat het misschien wel normaler is om een blad, dan een rond hard bolletje op te eten.

Ik zou de soort zelf maar met mate eten. Het blad smaakt volgens de literatuur naar tong, waarmee ze waarschijnlijk op de textuur duiden en niet op de daadwerkelijke smaak (is ook vaak het geval bij paddenstoelen). Tenminste ik vind hem absoluut niet naar tong smaken.

Giftige stoffen zitten daarbij in heel veel planten en dierlijke stoffen. Denk maar aan alle spullen die in dieren gespoten wordt, alles wat uit de zee in de vis terechtkomt (kweekvis wordt gevoerd, met vismeel uit de zee), saponinen (tasten darmwand aan) en eiwit overdosissen in bonen (ongekookt ook giftig door een andere stof), de saponinen (tasten darmwand aan) in tarwe (andere granen), gluten in tarwe (tasten darmwand aan). En melk lactose (wordt verwerkt tot glucose en galactose (kankerverwekkend), Casseïne eiwit (botontkalkend.... Over melk valt daarbij heel veel slechts te vertellen. Daarnaast zijn er nog alle E-nummers die niet goed getest zijn en waarbij natuurlijk langdurige bijwerkingen stilgezwegen worden.

Waar het met name omgaat is om zaken in niet al te grote dosissen te eten en veel te varieren. Ons dieet bestaat uit veel groenten, fruit, zaden, paddenstoelen, noten en weinig tot geen vlees (wild) en vis. Daarbij kijken wij ook naar de families van de planten. En eten alles in kleine dosissen gemengd.

ps. je hebt ook goede saponinen. En de mens heeft inderdaad al miljoenen jaren zonder de pillenindustrie kunnen overleven, waarbij men ook hoge leeftijden wist te bereiken, zoals Ramses de grote (Egypte) die rond de 85 jaar is geworden.