Composteren

Zo, laten we eens een knuppel in het hoenderhok gooien.

Een van de meest betwistte onderwerpen rondom de tuin is misschien wel composteren. Er zijn evenveel wegen die naar goede grond leiden als er tuiniers zijn om methodes te bedenken. De traditionele hete en koude composthopen, wormencompost, bokashi, gier, compostthee, vergistingsinstallaties en nog wel zo wat meer methodes.

De meeste tuiniers zijn heel fanatiek of enthousiast over hun methoden, die ze met veel experimenteerwerk, vallen en opstaan hebben ontwikkeld. Maar in feite is composteren iets dat niet mis kan gaan. Als wij dood organisch materiaal met rust laten composteert het vanzelf. Wel zijn er omstandigheden waarin het geur veroorzaakt, of niet. En werkt de ene methode sneller dan de ander. Sommige methodes maken ongewenste zaden, pathogenen en virussen beter dood.

Om te beginnen een filmpje over composteren gemaakt door de 'kitchen gardeners': klik hier

Er zijn een aantal belangrijke verschillen.

Anearobe en earobe compostering
In een normale composthoop vindt earobe compostering plaats. In een zuurstofrijke omgeving waar het materiaal contact met de lucht heeft zullen macro en micro-organismes in samenwerking met zuurstof de compostering verzorgen, het resultaat is donkere grond.

Wanneer je organisch materiaal onder water laat rotten zal het een anearobe (zuurstofloze) vertering aangaan, het product is gier. Hierbij komt methaangas vrij en het stinkt een uur in de wind (we kennen de geur allemaal, van de dagen dat boeren gieren, vloeibare mest over het land uitrijen). Gier is behalve een goede bemesting (verdund, 1:10 tot 1:20) voor planten die veel voeding eisen, ook bruikbaar om ongedierte op planten mee aan te pakken, onverdunde gier in een plantenspuit schijnt te helpen tegen luis en ander spul. De makkelijkste manier om gier te maken is door plantenmateriaal in een emmer te stoppen, die emmer te vullen met water tot alles onder water staat. Een deksel of tegel op de emmer is aan te raden vanwege de geur. Zorg wel dat er nog lucht kan ontsnappen, als de deksel alles afsluit zal er zich een druk opbouwen door het methaangas dat vrijkomt, en wie weet ontploft de boel dan (en serieus, je wilt geen gier-explosie over je spullen, die geur krijg je er nooit meer uit...)

Bij earobe vertering van plantenmateriaal, een composthoop, emmer of bak is het zaak om de juiste verhouding tussen groene en bruine delen op te bouwen. Met groene delen bedoelen we stikstofrijk materiaal: planten met veel vers, sappig groen blad bevatten meer stikstof dan houtig minder sappige plantenmateriaal, dat juist weer rijker aan koolstof is. Een uitzondering is poep/mest, dat doorgaans bruin is maar juist rijk aan stikstof. Bij het opbouwen van een composthoop is het zaak om de juiste mengverhouding te bereiken. Officieel is de verhouding geloof ik 1:30 stikstof:koolstof, maar dit is nauwelijks uit te meten aangezien in het meeste plantenmateriaal beide aanwezig zijn. Ook maakt het nogal een verschil of dit cijfer uitgaat van volume of gewicht...

In de praktijk kom je er met experimenteren vanzelf achter. Te veel groen (nat) materiaal en er komt niet genoeg zuurstof in de hoop, dit veroorzaakt anearobe vertering. Als de compothoop stinkt is dit dus aan de hand, wanneer je dan de hoop omschept kom je ergens een stinkende smurrie tegen. Meng dan veel droog (bruin) materiaal er doorheen. Te veel koolstofhoudend (bruin, droog) materiaal en de composthoop gaat langzamer composteren, groen spul kan het proces versnellen. Regelmatig omscheppen van de composthoop versnelt het proces ook door zuurstof in de hoop te brengen, maar is veel werk. Doe dit dus alleen als de belangrijkste functie van de hoop het creeëren van bemesting is, en je een snelle hoop wilt hebben (wij moeten bv op het swomp zo snel mogelijk veel bodemvruchtbaarheid opbouwen en hebben elke twee maanden een kuub compost verteerd).

Hete composthoop
Als het voor jou belangrijk is om bv zaden in het compost te doden, of ervoor te zorgen dat schadelijke pathogenen en virussen uit gebruikte mest verdwijnen, kun je een hete compost bouwen. De temperatuur in elke composthoop is (ook in de winter) erg warm, maar in een correct opgebouwde hoop wordt deze (ook tijdens de winter) boven de 65 graden celcius. Als je een hete composthoop bouwt is het van belang te beginnen met minimaal een kubieke meter materiaal, het gehalte bruin mag hoger ijn in een hete composthoop. Je kan door zo'n hoop ook waterslangen of buizen laten lopen waardoor je water wordt voorverwarmd (zoek filmpjes op jean pain als je hier meer over wilt vinden, zoal deze: klik hier

Dan is er nog het wormencompost, een bak gevuld met 'eisenia foetida', mest-pieren, is in staat om zowat alles te verteren (inclusief katoenen of wollen kleding) in vrij korte tijd. Ook mest kan in de wormenbak. Bijkomend voordeel is dat de compost van een wormenbak direct op de tuin kan. Wormen neutraliseren alle pH waardes, en maken meeste pathogenen onschadelijk. Een ander voordeel is dat een klein huishouden zonder tuin een kleinere wormenbak kan gebruiken die in keukenkastje en op t balkon kan staan. Vergeet niet om de kattenoppas de wormen ook te laten voeren anders zijn ze dood als je thuiskomt (kwamen wij achter).

Verder is er nog de bokashi emmer en vast nog wel meer methodes, maar ik laat het aan anderen om daarover te vertellen aangezien ik daar nul arvaring mee heb.

Zelf gebruik ik vooral een gewone composthoop en gier. Ook voeg ik vaak een laag half-verteerde compost toe aan de laagjes mulch.
Gier is een ander verhaal, in gier zijn de voedingsstoffen al opgelost in water, wanneer je je planten gier geeft voedt je de planten direct, net als bij kunstmest, wat ze niet op kunnen nemen spoelt weg. Wanneer je compost of mulch gebruikt voedt je het bodemleven die de voedingsstoffen fixeren en vasthouden (oa in humus). Het bodemleven leeft in symbiose met planten en zal de voedingsstoffen gedoseerd vrijlaten voor de plantenwortels om op te nemen.

Compost verdient dus de voorkeur, ik gebruik wel gier om het bodemleven te activeren en om grootgebruikers in de tuin bij te voeden (zolang onze bodemtoestand niet vruchtbaar en stabiel is). Voor mensen die (buiten)wiet kweken is gier een gratis vervanging van de vloeibare groei- en bloeivoeding die doorgaans wordt gekocht. Als mais (bv) niet lekker groeit (wegens voedingstekort) kun je wat extra stimuleren door verdunde gier te geven, hetzlefde geldt voor andere (stikstof)grootverbruikers.

tot zover mijn composteer kennis en ervaring, wie vult aan?

of verbetert?

ik heb in een andere draad een vertaling van dynamic accumulators geplaats.

dit zijn planten die bepaalde voedingsstoffen verzamelen, en wanneer je ze composteerd of mulcht deze stoffen ter beschikking stelt aan andere planten.

zie
https://permacultuur.actieforum.com/t124-dynamic-accumulators